İslami Miras (Feraiz) Hesaplama - 2025

İslami Miras (Feraiz) Hesaplama Nedir?

İslami miras hesaplama (Feraiz), vefat eden bir kişinin geride bıraktığı malların ve hakların İslam hukukuna göre mirasçılar arasında nasıl paylaştırılacağını belirleyen ilimdir. Bu hesaplama aracı, Kuran-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde belirtilen miras hükümlerine göre mirasçıların hisselerini hesaplar. Feraiz hesaplama işlemi, İslam'ın adalet ve hakkaniyet prensipleri doğrultusunda yapılır.

Feraiz İlmi Nedir ve Neden Önemlidir?

Feraiz ilmi, İslam miras hukukunun temelini oluşturan önemli bir ilim dalıdır. Allah'ın Kuran-ı Kerim'de en detaylı şekilde açıkladığı konulardan biridir. Peygamber Efendimiz (s.a.v) bir hadis-i şerifinde "Feraiz ilmini öğreniniz ve öğretiniz. Çünkü o, ilmin yarısıdır ve ilk unutulacak ilimdir" buyurmuştur. Bu ilim, mirasın adil dağıtımını sağlayarak aile bağlarının korunmasına ve toplumsal düzenin devamına katkıda bulunur.

İslami Miras Taksimi Nasıl Yapılır?

İslami miras taksimi şu adımlarla gerçekleştirilir:

1. Vefat eden kişinin (muris) toplam malvarlığı tespit edilir
2. Techiz ve tekfin (cenaze) masrafları düşülür
3. Kul hakları ve borçlar ödenir
4. Vasiyeti (malın 1/3'ünü geçmemek şartıyla) yerine getirilir
5. Kalan miktar mirasçılar arasında İslami kurallara göre paylaştırılır

Mirasçı Grupları ve Pay Oranları

Ashab-ı Feraiz (Zorunlu Mirasçılar)

Ashab-ı feraiz, Kuran-ı Kerim'de payları kesin olarak belirlenmiş mirasçılardır:

• Eş (Koca veya Hanım): Çocuk yoksa 1/2 veya 1/4, varsa 1/4 veya 1/8
• Anne: Çocuk yoksa 1/3, varsa 1/6
• Baba: Çocuk yoksa kalan, varsa 1/6 + kalan
• Kız Çocuklar: Tek ise 1/2, birden fazla ise 2/3
• Erkek Çocuklar: Kalan malın tamamı (kız kardeşleriyle paylaşırken iki kat pay alır)
• Anne Bir Kardeşler: Belirli şartlarda 1/6 veya 1/3

Asabe (Baki Kalan Malı Alan Mirasçılar)

Asabeler, ashab-ı feraizden arta kalan malı alan mirasçılardır. Üç gruba ayrılırlar:

• Asabe bi-nefsihi: Kendi başına asabe olanlar (erkek çocuk, baba, dede, erkek kardeş gibi)
• Asabe bi-gayrihi: Başkasıyla asabe olanlar (erkek kardeşiyle birlikte kız kardeş gibi)
• Asabe ma'a-gayrihi: Başkasıyla beraber asabe olanlar (kız çocukla birlikte kız kardeş gibi)

Sık Sorulan Sorular

Feraiz Hesaplama Nasıl Yapılır?

Feraiz hesaplama, İslam hukukuna göre belirlenen pay oranları kullanılarak yapılır. Öncelikle vefat eden kişinin toplam malvarlığından cenaze masrafları, borçlar ve vasiyet çıkarılır. Kalan miktar, mirasçıların derecelerine ve yakınlık durumlarına göre paylaştırılır. Hesaplama yaparken mirasçıların varlığı ve birbirleriyle olan ilişkileri dikkate alınır.

Ferâiz Ne Demek?

Ferâiz, Arapça "farz" kelimesinin çoğuludur ve Allah'ın Kuran-ı Kerim'de belirlediği kesin miras hükümlerini ifade eder. Bu terim, miras paylaşımında uyulması zorunlu olan İslami kuralların tamamını kapsar. Feraiz ilmi, bu kuralları sistematik bir şekilde inceleyen ve uygulayan bir bilim dalıdır.

Feraiz Cetveli Nedir?

Feraiz cetveli, İslami miras paylaşımında mirasçıların alacakları pay oranlarını gösteren sistematik bir tablodur. Bu cetvel, mirasçıların yakınlık derecelerine, birbirleriyle olan ilişkilerine ve varlık durumlarına göre alacakları payları detaylı şekilde gösterir. Feraiz cetveli, karmaşık miras hesaplamalarını kolaylaştıran önemli bir araçtır.

Diyanet Miras Hesaplama Programı Nasıl Kullanılır?

Diyanet ve benzeri kurumların miras hesaplama programları, kullanıcıdan şu bilgileri girmesini ister:

1. Vefat eden kişinin toplam mal varlığı
2. Cenaze masrafları ve borçlar
3. Vasiyet miktarı (varsa)
4. Hayatta olan mirasçıların bilgileri
5. Mirasçıların birbirleriyle olan akrabalık ilişkileri

Dinen Miras Hesaplama Nasıl Yapılır?

Dini kurallara göre miras hesaplaması yaparken şu sıra takip edilir:

1. Techiz ve tekfin (cenaze) masrafları düşülür
2. Müteveffanın borçları ödenir
3. Vasiyeti (malın 1/3'ünü geçmemek şartıyla) yerine getirilir
4. Kalan miktar mirasçılar arasında paylaştırılır
5. Mirasçıların hakları gözetilerek paylaşım yapılır

İslami Miras Paylaşımında Önemli Kurallar

• Erkek çocuğa kız çocuğun iki katı pay verilir
• Anne-baba hayatta ise, her birine en az 1/6 pay verilir
• Eşin payı, çocuk olup olmamasına göre değişir
• Vasiyet malın 1/3'ünü geçemez
• Katil mirasçı olamaz
• Farklı din mensupları birbirine mirasçı olamaz
• Evlilik dışı çocuklar babaya mirasçı olamaz
• Mirasçılıktan feragat caiz değildir

Miras Hesaplama Formülü ve Örnekler

İslami miras hesaplama formülü şu şekilde uygulanır:

1. Net Miras = Toplam Malvarlığı - (Cenaze Masrafları + Borçlar + Vasiyet)
2. Mirasçı Payı = Net Miras × Mirasçının Hisse Oranı

Örnek Hesaplama 1: Eş ve İki Çocuk

Toplam Miras: 1.000.000 TL olan bir kişinin mirasçıları:

• Eş (kadın): 1/8 = 125.000 TL
• Erkek çocuk: Kalanın 2/3'ü = 583.333 TL
• Kız çocuk: Kalanın 1/3'ü = 291.667 TL

Örnek Hesaplama 2: Eş ve Anne-Baba

Toplam Miras: 500.000 TL olan bir kişinin mirasçıları:

• Eş (erkek): 1/2 = 250.000 TL
• Anne: 1/3 = 166.667 TL
• Baba: Kalan = 83.333 TL

İslami Veraset ve Miras Hukuku Temel Prensipleri

İslam miras hukukunun temel prensipleri şunlardır:

1. Adalet ve Hakkaniyet: Mirasın adil dağıtımı esastır
2. Akrabalık Bağları: Yakın akrabaya öncelik verilir
3. Cinsiyet Farkı: Bazı durumlarda erkek mirasçıya iki kat pay verilir
4. Nesil Devamlılığı: Alt soy üst soya tercih edilir
5. Sosyal Güvence: Dul ve yetimlerin hakları korunur

Miras Hesaplamada Dikkat Edilecek Hususlar

İslami miras hesaplaması yaparken şu noktalara dikkat edilmelidir:

• Mirasçıların tam listesi çıkarılmalıdır
• Mirasçıların birbirleriyle olan ilişkileri belirlenmelidir
• Malvarlığının detaylı dökümü yapılmalıdır
• Borçlar ve masraflar tespit edilmelidir
• Vasiyet varsa kontrol edilmelidir
• Hacb (mirastan düşme) durumları incelenmelidir
• Red ve avl durumları değerlendirilmelidir