Kardiyovasküler Risk Hesaplama - 2025

Kardiyovasküler risk hesaplama, bireyin gelecek 10 yıl içerisinde kalp krizi, felç veya benzeri kardiyovasküler bir olay yaşama ihtimalini öngören bilimsel bir değerlendirme metodudur. Bu analiz, dünya çapında kabul görmüş iki temel sisteme dayanır: Amerika Birleşik Devletleri'nde geliştirilen Framingham Kalp Araştırması ve Avrupa Kardiyoloji Cemiyeti'nin SCORE risk değerlendirme sistemi. Bu sistemler, binlerce hasta üzerinde yapılan uzun süreli gözlem ve araştırmaların sonuçlarını temel alır.

Kalp ve damar sağlığını etkileyen risk faktörleri iki ana kategoride incelenir: değiştirilebilir ve değiştirilemez faktörler. Kardiyovasküler risk hesaplamasında kullanılan temel parametreler şunlardır:

• Yaş ve Cinsiyet: İlerleyen yaş ve erkek cinsiyeti risk faktörüdür. Özellikle 55 yaş üstü erkekler ve 65 yaş üstü kadınlar daha yüksek risk altındadır.
• Sigara Kullanımı: Aktif sigara içiciliği kardiyovasküler riski %50'ye kadar artırabilir. Pasif içicilik de risk faktörüdür.
• Tansiyon Değerleri: Sistolik (büyük) ve diyastolik (küçük) kan basıncı ölçümleri. 140/90 mmHg üzeri değerler risk oluşturur.
• Kolesterol Profili: Total kolesterol, LDL (kötü kolesterol), HDL (iyi kolesterol) ve trigliserit seviyeleri önemlidir.
• Diyabet Varlığı: Tip 1 veya Tip 2 diyabet tanısı kardiyovasküler riski 2-4 kat artırır.
• Obezite: Vücut kitle indeksinin 30'un üzerinde olması risk faktörüdür.
• Fiziksel Aktivite Düzeyi: Hareketsiz yaşam tarzı riski artırır.
• Aile Öyküsü: Birinci derece akrabalarda erken yaşta kardiyovasküler hastalık öyküsü önemli bir risk faktörüdür.

SCORE (Systematic COronary Risk Evaluation) sistemi, Avrupa popülasyonuna özgü geliştirilen ve yaygın olarak kullanılan bir risk değerlendirme aracıdır. Bu sistem:

• 40-65 yaş arası bireylerde kullanılır
• Cinsiyet, yaş, sigara kullanımı, sistolik kan basıncı ve total kolesterol değerlerini değerlendirir
• 10 yıllık kardiyovasküler mortalite riskini hesaplar
• Düşük ve yüksek riskli Avrupa ülkeleri için farklı tablolar sunar
• SCORE2 versiyonu ile diyabet ve diğer risk faktörlerini de değerlendirmeye katar

Framingham Risk Skoru, 1948 yılında başlayan ve halen devam eden dünyanın en uzun süreli kardiyovasküler araştırmasına dayanır. Bu skorlama sistemi:

• Yaş, cinsiyet, sigara kullanımı, kan basıncı, total kolesterol, HDL kolesterol ve diyabet durumunu değerlendirir
• 10 yıllık koroner kalp hastalığı riskini tahmin eder
• Risk faktörlerinin birbirleriyle etkileşimini de hesaba katar
• Tedavi kararlarında yol göstericidir

Risk hesaplaması sistematik bir yaklaşımla yapılır:

1. Demografik bilgilerin değerlendirilmesi (yaş, cinsiyet)
2. Yaşam tarzı faktörlerinin belirlenmesi (sigara, fiziksel aktivite)
3. Klinik ölçümlerin yapılması (kan basıncı, boy, kilo)
4. Laboratuvar değerlerinin analizi (kolesterol profili, kan şekeri)
5. Risk skorunun hesaplanması ve yorumlanması
6. Kişiye özel önerilerin belirlenmesi

Kardiyovasküler risk değerlendirmesinde dört temel kategori bulunur:

• Düşük Risk (<%10): Yaşam tarzı önerileri yeterlidir
• Orta Risk (%10-20): Yaşam tarzı değişiklikleri ve düzenli takip gerekir
• Yüksek Risk (%20-30): İlaç tedavisi ve yakın takip önerilir
• Çok Yüksek Risk (>%30): Acil müdahale ve yoğun tedavi gerektirir

Risk faktörlerini azaltmak için önerilen yaşam tarzı değişiklikleri ve önlemler:

• Sigarayı Bırakma: Kardiyovasküler riski ilk yıldan itibaren azaltmaya başlar
• Düzenli Fiziksel Aktivite: Haftada en az 150 dakika orta şiddette egzersiz
• Sağlıklı Beslenme: Akdeniz tipi diyet, tuz kısıtlaması
• Kilo Kontrolü: Sağlıklı vücut kitle indeksinin korunması
• Stres Yönetimi: Düzenli uyku, meditasyon, yoga gibi aktiviteler
• Düzenli Sağlık Kontrolleri: Yıllık check-up ve risk değerlendirmesi

SCORE risk tablosu, Avrupa Kardiyoloji Derneği tarafından geliştirilen ve bireyin 10 yıllık kardiyovasküler mortalite riskini değerlendiren bir araçtır. Tablo, yaş, cinsiyet, sigara kullanımı, sistolik kan basıncı ve total kolesterol değerlerini kullanarak risk analizi yapar. Farklı risk faktörlerinin kesişim noktaları, yüzdesel risk değerini gösterir.

SCORE2, klasik SCORE sisteminin geliştirilmiş versiyonudur. 40-89 yaş aralığını kapsar ve bölgesel risk farklılıklarını dikkate alır. Diyabet, obezite, sosyoekonomik durum gibi ek risk faktörlerini de değerlendirmeye katar. Ayrıca, non-fatal kardiyovasküler olayları da risk hesaplamasına dahil eder.

CVD, kalp ve kan damarlarını etkileyen hastalıkların genel adıdır. Başlıca türleri:

• Koroner arter hastalığı
• Kalp krizi (miyokard enfarktüsü)
• İnme (serebrovasküler olay)
• Periferik arter hastalığı
• Kalp yetersizliği

Belirtiler arasında göğüs ağrısı, nefes darlığı, çarpıntı, yorgunluk, baş dönmesi sayılabilir.

İdeal kardiyovasküler risk %10'un altında olmalıdır. Risk değerlendirmesinde:

• %10'un altı optimal durum
• %10-20 arası yakın takip gerektiren durum
• %20-30 arası ciddi önlem gerektiren durum
• %30'un üzeri acil müdahale gerektiren durum olarak değerlendirilir

Düzenli risk değerlendirmesi şu açılardan kritik önem taşır:

• Erken tanı ve müdahale şansı sunar
• Yaşam tarzı değişiklikleri için motivasyon sağlar
• Tedavi stratejilerinin belirlenmesine yardımcı olur
• Hastalık gelişimini önlemeye katkıda bulunur
• Sağlık maliyetlerinin azaltılmasına yardımcı olur

Aşağıdaki grupların düzenli risk değerlendirmesi yaptırması özellikle önemlidir:

• 40 yaş üstü erkekler ve 50 yaş üstü kadınlar
• Ailede erken kardiyovasküler hastalık öyküsü olanlar
• Hipertansiyon tanısı alanlar
• Diyabet hastaları
• Kolesterol yüksekliği olanlar
• Sigara kullananlar
• Fazla kilolu veya obez bireyler
• Sedanter yaşam sürenler

Risk hesaplama araçlarının bazı sınırlamaları mevcuttur:

• Sadece ana risk faktörlerini değerlendirir
• Genetik yatkınlığı tam olarak yansıtmaz
• Yaşam tarzı değişikliklerinin etkisini hemen göstermez
• Bireysel farklılıkları tam olarak yansıtmayabilir
• Bazı özel hasta grupları için uygun olmayabilir

Kalp-damar sağlığını korumak için önerilen yaşam tarzı değişiklikleri:

• Fiziksel Aktivite: Günlük 30 dakika orta şiddette egzersiz
• Beslenme: Akdeniz tipi diyet, sebze-meyve ağırlıklı
• Tuz Tüketimi: Günlük 5 gramın altında
• Alkol: Sınırlı tüketim veya hiç kullanmama
• Uyku Düzeni: Günde 7-8 saat kaliteli uyku
• Stres Yönetimi: Düzenli gevşeme teknikleri
• Düzenli Kontrol: Yıllık sağlık taramaları